De waterviolier is een waterplant met lichtpaarse bloemen met een oranje gele keel. De bloemen hebben de vorm van een trompet en steken boven het water uit. De bladeren kunnen een grote massa vormen die zorgt voor balans. Zo kunnen de stengels met bloemen boven het water blijven uitsteken. De wortels van de plant staan onder water. Ze krijgen zuurstof via de luchtkanalen in de stengel van de plant.
Waterviolier wordt bestoven door bijen en zweefvliegen. Als een bestuiver de bloem bezoekt, blijven de kroonbladeren aan elkaar zitten. Dit is een teken dat de vijf kroonbladeren aan elkaar vergroeid zijn. Als de bloeiperiode voorbij is en er vruchten gevormd worden buigen de boven het water uitstekende steeltjes naar beneden.